» Notisias

Tersa, 09 Oktober 2012

Sekretária Estadu ba Promosaun Igualdade: Iliterasia aas sai obstakulu ba feto rurál

Feto rural kontinua hasoru obstakulu barak ne’ebé limita sira nia abilidade hodi kontribui ba sira-nia família, ba sira-nia servisu no dezenvolvimentu sira-nia komunidade. Lian hirak nee hato’o husi Sra. Idelta Maria Rodrigues iha okaziaun Seminariu Loron Internasionál Feto Rurál ne’ebé Grupo das Mulheres Parlamentares de Timor-Leste (GMPTL) husi Parlamentu Nasionál halao iha loron 9 fulan Outubru 2012 iha Sentru Treinamentu João Paulo II, Dili. Orador seluk ba semináriu ne’e mak Ministru Edukasaun Sr. Bendito Freitas no Presidente Komisaun F Parlamentu Nasionál Sr. Virgílio da Costa Hornai, no moderador Sr. Abel dos Santos.

Iha ninia diskursu ba semináriu ho tema “Hakbiit Feto Rurál Liu Husi Setór Edukasaun” ne’e, Sra. Idelta Maria Rodrigues hato’o katak iha Sensu Uma Kain ne’ebé halo iha tinan 2010 hatudu katak 71% feto Timor-Leste hela iha área rural. “Ne’e presiza tau prioridade ba sira-nia nesesidade no importánsia hodi garante sira-nia partisipasaun ativu iha prosesu dezenvolvimentu,” dehan Sekretaria Estadu.

Sensu mós hatudu katak iha ema 74% mak hela iha área rural, no feto mak sorin husi númeru ne’e. Idade husi grupu ne’ebé kiak aas ho tinan 35-44 mak feto. No mane mak husi tinan 15-24. Ba feto, kiak husi grupu idade 35-44 tanba barak liu mak dedika sira nian an iha sira-nia família, no seluk-seluk tan iha uma. Sira hala’o deit servisu ne’ebé informál, hanesan homan, suku, no fila rai.

Sekretária Estadu mós esplika katak númeru husi ema ne’ebé serbisu iha Timor-Leste hamutuk 250.000, husi númeru ne’e iha 176.000 mak iha área rurál. Taxa partisipasaun feto ba forsa traballu mak 28%, kompara ho mane 57%. “Taxa partisipasaun feto sorin balun deit husi mane, nune’e mós servisu ne’ebé feto halo ne’e hanesan servisu informál no vulneravel, la iha kontrata servisu,” dehan Sra. Idelta. Servisu ne’e mak hanesan iha agrikultura, floresta, no peskas, no mós fa’an no negoziu ki’ik. Feto ho nível edukasaun ki’ik no abilidade ki’ik mak konsentra liu iha atividade homan duke mane sira.

Tuir Sekretaria Estadu, fatór importante ida mak halo feto rural sira sai kiak mak edukasaun. “Númeru iliterasia feto aas kompara ho mane. Komparasaun feto ida husi feto tolu ne’ebé la hatene hakerek kompara ho mane ida husi mane lima. Labarik feto oituan deit mak rejistu iha eskola primária se kompara ho labarik mane sira. Iha lakuna ne’ebé ki’ik iha nível sekundária, maibé ne’e sei iha númeru labarik feto ne’ebé ki’ik duke mane,” katak Sra. Idelta Maria Rodrigues. Fator barak mak kontribui ba labarik feto sira husik eskola, inklui númeru isin rua seudu ne’ebé iha Timor-Leste aas liu iha rejiaun Ázia-Pasífiku. Estudu kona-ba feto foin-sa’e isin rua seudu no husik hela eskola ne’ebé SEPI halo hamutuk ho Ministériu Edukasaun hatudu katak 72% isin rua iha idade minoria ne’ebé sai husi eskola iha área rurais no maioria sorin husi eskola sekundária ho nível edukasaun 7, 8, no 9.

Fator seluk mak liga ba esperiénsia violénsia iha eskola. Survey Demografia Saúde 2009-2010 hatudu katak iha idade 15-19 labarik feto sira esperiénsia ona violénsia fízika, 30% labarik feto sira esperiénsia violénsia fiziku iha fulan 12 ikus. Feto sira ne’ebé ho idade 15-49 ne’ebé iha esperiénsia kaben ona 13% esperiénsia violénsia husi profesor sira.

Tan ne’e, Sekretaria Estadu husu ba família, espesialmente iha área rurál atu enkoraja labarik feto sira atu tuir eskola to’o hetan graduasaun, atu garante redusaun ki’ak no igualdade jéneru. “Ho edukasaun bázika bele lori oportunidade ne’ebé boot ba edukasaun nível aas, inklui treinu vokasionál no loke oportunidade boot obriga hetan servisu hodi hakbiit ekonomia,” katak Sr. Idelta Maria Rodrigues.


Departamentu Media SEII | Author : Nug
Loron Boot SEPI
Loron Internasionál Feto RuráL
Loron Nasionál Feto Timor-Leste
Kampaña Loron 16 Ativismu Kontra Violénsia Hasoru Feto
Loron Internasionál Feto
Arkivu
Statistika Vizitantes

00666145

Ohin loron : 47
Hits ohin loron : 378
Total : 123288
Hits : 666145
Online : 3