» Notisias

Segunda, 27 Januari 2014

Progresu Igualdade Jéneru Balu iha 2013

Iha tinan 2013 Timor-Leste konsege hetan mudansa di’ak kona-ba igualdade jéneru. Asuntu ne’e haree iha workshop ne’ebé Sekretaria Estadu ba Promosaun Igualdade organiza hamutuk ho UN Women iha Dili, loron 23 Janeiru 2013. Partisipa iha workshop ida ne’e mak Diretór Jerál (interinu), Xefe Departementu sira, no Asesor/a sira SEPI nian.

Iha sosiedade nia laran, koñesimentu kona-ba igualdade jéneru aumenta maka’as. Ema barak hatene ona katak violénsia doméstika maka krime públiku, katak la’os asuntu uma laran ne’ebé autoridade sira la bele interven. Ne’e ita bele haree iha númeru keixa ba polísia ne’ebé aumenta beibeik, ne’ebé hatudu katak sosiedade jeral preokupa ho problema ne’e.

Mudansa bo’ot kona-ba papel feto iha públiku, katak feto barak mak asume kargu iha governu no mós servisu iha setór privadu. Ne’e progresu ne’ebé importante tanba tradisionalmente papel públiku konsidera nu’udar papel mane sira nian. Jeralmente, ne’e hatutu katak sosiedade komesa rekoñese feto nia partisipasaun no envolvimentu iha prosesu dezenvolvimentu nasionál.

Mudansa sira-ne’e ita bele haree nu’udar rezultadu husi esforsu barak ne’ebé parte oi-oin hala’o ona, hanesan Governo, Parlamentu Nasionál, organizasaun naun-governamental sira no mós Igreja. Ezemplu di’ak ida husi Igreja mak atividade sosializasaun kona-ba violénsia doméstika ne’ebé hala’o iha parokia sira.

Husi parte SEPI nian haree katak iha tinan 2014 ne’e kolaborasaun ka parseria entre SEPI ho organizasaun naun-governamental la’o diak liu. Ne’e ita bele haree iha atividade oioin ne’ebé SEPI envolve ONG sira iha distritu no mós iha kapital Dili.

Atu apresia mudansa ne’ebé atinje, SEPI iha 2013 hato’o Apresiasaun Jéneru (Gender Award) ba sidadaun sira ne’ebé hala’o promosaun igualdade iha nivel distritu no ba Ministériu/Sekretaria Estadu sira ne’ebé hala’o promosaun igualdade iha nivel nasionál. Ida ne’e rasik mos mudansa ne’ebé SEPI halo, tanba iha duni servisu ne’ebé di’ak iha ida-idak nia knaar. Apresiasaun Jéneru 2013 hato’o ba ema nain 26 husi distritu 13 Timor-Leste tomak no Ministériu/Sekretaria Estadu 10, iha okaziaun Selebrasaun Loron Nasionál ba Feto iha Centro da Convenções de Dili (CCD), 3 Novembru 2013 ne’ebé hetan mós partisipasaun husi delegasaun Indonesia, Brunei Darussalam, Australia, no Tailandia. Tinan-tinan Governo hamutuk ho sosiedade sivil mós halao komemorasaun ba loron boot ba feto, hanesan loron nasionál no loron internasionál. Komemorasaun Loron Nasionál ba Feto tinan 2013 konsege halo ema barak hatene feto nia papel iha sosiedade no luta ba libertasaun nasionál. Iha komemorasaun ne’e SEPI hasai istória badak kona-ba Loron Nasionál ba Feto 3 Novembru ne’ebé selebra iha Timor-Leste hahú husi tinan 1977.

Kona-ba partisipasaun feto iha polítika, iha tinan 2013 Governu integra tiha ona iha Dekretu-Lei kona-ba Dekonsentrasaun no Lei Eleitoral ba Munisipiu, kuota 30% partisipasaun feto iha munisipiu. Instalasaun munisipiu ne’e sei hala’o iha 2014, maibé hahú husi 2013 SEPI hamutuk ho organizasaun sosiedade sivil hala’o ona atividade hodi prepara feto sira ne’ebé potensiál.

Espesifikamente kona-ba servisu SEPI nian, iha tinan 2013 finaliza tiha ona estabeleseimentu Grupu Traballu Jéneru Distritál no Grupu Traballu Jéneru Ministeriál. Relasiona ho implementasaun Planu Asaun Nasionál kona-ba Violénsia Bazeia ba Jéneru, SEPI estabelese ona sistema monitorizasaun. Implementasaun ba planu ne’e la’os deit SEPI mak hala’o, maibé barak liu mak Ministériu Solidariedade Sosial, Ministériu Edukasaun, Ministériu Justiza, no Sekretaria Estadu ba Seguransa.

Maske iha progresu ne’e, iha workshop ne’e rekoñese katak iha mós dezafiu bo’ot. Ezemplu ida, loos katak ema barak hatene ona katak violénsia doméstika maka krime públiku ne’ebé autoridade sira sei halo prosesu kriminál wainhira akontese, maibé ema barakla simu nafatin hanoin foun ne’e.

Kona-ba progresu papel feto iha públiku iha dezafiu katak fahe servisu entre feto ho mane iha uma laran no mós servisu komunitaria seidauk iha mudansa barak. Servisu uma laran sei konsidera nu’udar feto nia obrigasaun. Nune’e mós servisu komunitaria, hanesan prepara hahan ba lia mati no lia moris no seluk-seluk tan, nafatin konseidera nu’udar obrigasaun feto nian, la’os feto ho mane hotu. Sei hanesan ne’e, feto servisu dala tolu, katak feto tenke servisu setor públiku ka setór privadu ba buka osan, ne’ebé nia mós nafatin tenke servisu iha uma laran (domestika) no servisu komunitaria.


Departamentu Media SEII | Author : Nugroho
Loron Boot SEPI
Loron Internasionál Feto RuráL
Loron Nasionál Feto Timor-Leste
Kampaña Loron 16 Ativismu Kontra Violénsia Hasoru Feto
Loron Internasionál Feto
Arkivu
Statistika Vizitantes

00665495

Ohin loron : 74
Hits ohin loron : 2162
Total : 123210
Hits : 665495
Online : 5