» Notisias

Kuarta, 04 September 2013

Prevensaun Mal-Utilizasaun ba Rekursus Estadu nian

Iha loron 3 fulan Setembru 2013, Inspetora & Auditora SEPI hetan oportunidade bo’ot atu partisipa mós iha workshop loron ida kona-ba Prevensaun Mal-Utilizasaun ba Rekursus Estadu nian ne’ebé realiza husi Komisaun Anti Korupsaun (CAC) no Inspector Geral de Estado (IGE).

Workshop ne’e hala’o iha Hotel Ramelau, Comoro, Díli, ho partisipasaun ativu husi Komisáriu Adjuntu CAC Sr. Manuel Bucar, Inspector Geral de Estado Sr. Francisco Carvalho no mós Inspetor Geral Linhas Ministeriais sira tomak. Iha parte dadeer, partisipante sira bele rona diretamente husi Komisáriu Adjuntu CAC no Inspector Geral de Estado sira-nia aprezentasaun kona-ba objetivu sorumutu ne’e no papel instituisaun ida-idak nian.

Objetivu importante sorumutu ne’e maka atu halo diskusaun ida kle’an kona-ba oinsá atu prevene mal- utilizasaun rekursus Estadu nian ne’ebé envolve rekursus finanseiru, patrimoniu, no seluk tan.

Interesante teb-tebes aprezentasaun husi Komisáriu Adjuntu nian ne’ebé hahú hodi hatudu mapa Timor-Leste nian hodi fo hanoin ba partisipante sira katak wainhira ema ida ba karik rai liur maka nia la reprezenta instituisaun ida ka ninian án rasik deit, maibé reprezenta Timor-Leste tomak.

Papel ida husi CAC nian no husi Inspector Geral sia hotu nian maka atu halo prevensaun ba korrupsaun, ne’ebé dala barak ita hanoin katak korrupsaun ne’e maka refere ba osan deit ka sasán deit, maibé nia konseitu lu’an liu, envolve mós korrupsaun tempu, korrupsaun responsabilidade, no seluk tan.

Husi aprezentasaun ne’e mós partisipante sira hetan informasaun balun kona-ba reseitas no despesa petrolífera Estadu nian, ne’ebé tuir Komisáriu, iha tempo ruma, presiza halo mós peskiza ida hodi sukat “despeza ho rezultadu husi despeza ne’e iha balansu ka lae.” Despeza ne’ebé Estadu halo kondiz ho aprovizionamentu ka bem, kualidade no durasaun tempo? Ho explanasaun ne’e, hakarak atu loke hanoin ba partisipante sira oinsá atu halo prevensaun ba mal-utilizasaun rekursus Estadu nian. Iha parte seluk, husi Inspector Geral de Estado hato’o katak, sorumutu ne’e inisiativa husi CAC nune’e mos husi IGE nian rasik, ne’ebé iha sorumutu ikus ho Inspetor Geral Linhas Ministeriais sira, hato’o tiha ona. Sorumutu ne’e alein de objetivu atu halo diskusaun ba prevensaun mal-utilizasaun rekursus Estadu nian, sai mós hanesan reuniaun trimestre datolu Inspector Geral Linhas Ministeriais sira-nia ho IGE.

Hafoin apezentasaun husi nai-ulun rua ne’e tiha, tuir fali ho aprezentasaun materia workshop nian ne’ebé fasilita husi Sr. Alexandre. Workshop ne’e utiliza metodu partisipatoriu ho diskusaun iha grupu ne’ebé fahe ba sesaun rua: sesaun dauluk maka atu “Identifika risku sira ne’ebé bele hamosu mal-utilizasaun rekursu Estadu ka identifika risku sira korrupsaun nian” no sesaun daruak kona-ba “Saida deit maka ita bele halo atu minimiza risku hirak ne’ebé identifika ona ka atu prevene risku hirak ne’e.” Partisipante sira fahe ba grupu kiik hat hodi diskute hamutuk no hato’o sira-nia hanoin kona-ba asuntu rua ne’ebé refere.

Hanesan Inspetora & Auditora SEPI nian, ami sente katak diskusaun ka sorumutu ne’e interesante no útil teb-tebes tanba Inspector Geral husi Ministériu no Sekretaria Estadu sira hotu inklui PNTL nian, bele hamutuk ho CAC no IGE hodi tau hanoin hamutuk kona-ba materia ida ne’ebé sai preokuapsaun ita hotu nian, hanesan Timor-oan no hanesan funsionáriu públiku. Ho diskusaun sira hanesan ne’e, bele hametin liután liña koordenasaun no komunikasaun entre Inspector Geral sira hotu hodi halo prevensaun ba mal-utilizasaun rekursu Estadu nian ka prevensaun ba korrupsaun ne’ebé ohin loron sai tiha ona hanesan moda ida ne’ebé ema hotu ko’alia no hakilar. Espera katak, inisiativa hanesan ne’e sei mosu tán iha futuru.